اطراف علم اجمالیاحتمالات عقلی منطبق بر معلوم به اجمال را اطراف علم اجمالی گویند. ۱ - تعریفاطراف علم اجمالی، به معنای مصادیق خارجی مورد تردید در موارد وجود علم اجمالی یا همان محدوده احتمالات عقلی منطبق بر علم اجمالی می‌باشد. برای مثال، در موردی که شخص تردید دارد که در یکی از دو لیوان، خمر است، علم اجمالی، دو طرف دارد و اگر تردید داشته باشد که در یکی از ده لیوان، خمر است، علم اجمالی، ده طرف دارد. ۲ - تعریفی دیگربه بیان دیگر، اطراف علم اجمالی، به معنای مصادیق خارجی‌ای است که وجود معلوم بالعرض، در ضمن آنها احتمال داده می‌شود. مثال دیگر، آن است که مکلف علم اجمالی به وجود خمر در یکی از دو لیوان موجود در نزد او دارد، در این جا صورت ذهنی خمر، معلوم بالذات او است، که در آن هیچ گونه اجمال و تردیدی راه ندارد، و اما وی در مصداق خارجی خمر که معلوم بالعرض او است، تردید داشته و نمی‌داند آیا وجود این مصداق در ضمن لیوان «الف» تحقق یافته یا در ضمن لیوان «ب» و به این ترتیب، علم اجمالی او دو طرف دارد. اطراف علم اجمالی ممکن است محصور و یا نامحصور باشد که هر کدام حکم مخصوص خود را دارد. [۵]
صدر، محمد باقر، دروس فی علم الاصول، ص۳۷۹.
۳ - پانویس۴ - منبعفرهنگ نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۲۲۴، برگرفته از مقاله «اطراف علم اجمالی». |